Το αλάτι είναι απαραίτητο για πολλές λειτουργίες του οργανισμού μας. Όμως, δεν χρειαζόμαστε το επιτραπέζιο αλάτι. Στην πραγματικότητα ακόμα και αν δεν χρησιμοποιήσουμε ποτέ την αλατιέρα θα προσλαμβάνουμε αρκετό αλάτι από τη διατροφή μας για τις ανάγκες του οργανισμού μας.
Γιατί; Επειδή όλες οι έτοιμες τροφές περιέχουν μεγάλα ποσά σε αλάτι. Η λαχτάρα μας για αλάτι αντικρούεται από το γεγονός ότι το αλάτι χρησιμοποιείτο για τη συντήρηση των φαγητών προ της εποχής του ψυγείου, και έτσι οι άνθρωποι συνήθισαν τη γεύση του. Αυτό έχει διαιωνιστεί από τις εταιρείες τροφίμων που κατασκευάζουν προϊόντα με σκοπό να ικανοποιήσουν τις γευστικές απαιτήσεις του κοινού.
Το αλάτι είναι η εύκολη λύση στο μαγείρεμα : η φτηνή νοστιμιά. Οι ημερήσιες ανάγκες για αλάτι είναι 1,5 γραμμάρια ενώ η μέση ημερήσια πρόσληψη είναι 10 με 15 γραμμάρια.
Επιδημιολογικές παρατηρήσεις και κλινικές δοκιμές έχουν αποδείξει επανειλημμένα τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης άλατος και υπέρτασης. Ελάττωση της πρόσληψης άλατος κατά 100 mmol ημερησίως συνδυάστηκε με μείωση της συστολικής AΠ κατά 5-10 mm Hg, σε επιδημιολογική παρέμβαση 10000 ατόμων. H ίδια ημερήσια μείωση χρήσης άλατος ελάττωσε κατά 9 mmHg τη συστολική AΠ και πρόλαβε την αύξηση της σε ηλικίες από 25 έως 55 έτη. Σε βραχυπρόθεσμες κλινικές μελέτες, η ήπια μείωση της κατανάλωσης άλατος σε υπερτασικούς ασθενείς μείωσε την AΠ κατά 5/3 mmHg, ενώ σε μελέτες διάρκειας άνω των 5 εβδομάδων σε νορμοτασικά άτομα η μείωση της AΠ ήταν 7/5 mmHg.
Εξάλλου, έχει δειχθεί ότι η κατανάλωση άλατος συσχετίζεται με την εμφάνιση και βαρύτητα βλαβών στα όργανα-στόχους της υπερτασικής νόσου, όπως η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας κι η μικρολευκωματινουρία. Η σχέση αυτή είναι ανεξάρτητη της πίεσης, ενώ ενισχύεται από το υπερτασικό φορτίο. Αντίστροφα, ο περιορισμός του διαιτητικού άλατος επιτυγχάνει υποστροφή των βλαβών αυτών, επιπρόσθετα της μείωσης της ΑΠ που προκαλεί. Όλοι οι υπερτασικοί όμως δεν απαντούν με τον ίδιο τρόπο στον περιορισμό του διαιτητικού άλατος, κι έτσι έχει προταθεί η διάκριση των ασθενών αυτών σε αλατοευαίσθητους και αλατοανθεκτικούς. Έτσι, το αλάτι προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, σε μερικούς ανθρώπους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο. Γενικά, οι υπερτασικοί, οι πρεσβύτεροι, οι νέγροι κι οι γυναίκες είναι σχετικά περισσότερο αλατοευαίσθητοι.
H μείωση της κατανάλωσης άλατος θα επιτύχει σε πολλούς ασθενείς την ομαλοποίηση της πίεσης, ενώ στους υπόλοιπους θα μειωθεί το ποσό των φαρμάκων που απαιτούνται για τη ρύθμιση της πίεσης τους. Συνήθως συνιστάται μείωση της χρήσης του διαιτητικού άλατος κάτω των 5 gr χλωριούχου νατρίου ή 2 gr νατρίου ημερησίως. O πιο αυστηρός περιορισμός πολλές φορές μειώνει τη συνεργασία των ασθενών, ιδίως σε αλατοανθεκτικά άτομα. Γενικά, θα πρέπει να συνιστάται η χρήση μίγματος NaCl με KCl που ήδη κυκλοφορεί στο ελεύθερο εμπόριο ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται η αλατιέρα, τόσο στο μαγείρεμα όσο και στο τραπέζι. H εναλλακτική χρήση καρυκευμάτων, λεμονιού κι άλλων φυτικών παραγώγων βοηθά στον περιορισμό του άλατος. H χρήση φυσικών τροφών με μικρή περιεκτικότητα νατρίου κι υψηλότερη καλίου θα πρέπει να προτιμάται, σε αντιδιαστολή με τα έτοιμα ή συντηρημένα τρόφιμα πού είναι πλούσια σε αλάτι.
Το τσάι και ο καφές βλάπτουν;
Το τσάι και ο καφές είναι ροφήματα πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες που δρουν ευεργετικά στο μεταβολισμό της χοληστερόλης. Όσον αφορά όμως την αρτηριακή πίεση και τα δύο ροφήματα έχουν σημαντική περιεκτικότητα σε καφεΐνη που προκαλεί αγγειοσύσπαση και αύξησή της. Ιδίως η κατανάλωση νες καφέ δεν συνιστάται καθώς περιέχει σε μεγαλύτερη συγκέντρωση καφεΐνη. Οι πρόσφατες μελέτες συνιστούν μέτρια κατανάλωση καφέ – ένα με δύο φλιτζάνια περιεκτικότητας σε καφεΐνη 27,5% – καθώς δεν φαίνεται να επηρεάζουν τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και έχουν ευεργετική επίδραση στην καρδιαγγειακή λειτουργία μέσω των αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχουν. Ο ελληνικός ή ο καφές φίλτρου προτιμάται, ενώ ο στιγμιαίος καλό είναι να αποφεύγεται.
Ο μυθος της πορτοκαλαδας
Υπάρχει ο μύθος ότι η πορτοκαλάδα αυξάνει την πίεση. Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, καθώς τα πορτοκάλια είναι πλούσια σε κάλιο. Το κάλιο όπως και το νάτριο έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στην μεταβίβαση του νευρικού σήματος και στη γένεση του ερεθίσματος που προκαλεί την συστολή της καρδιάς. Σε αντίθεση με το αλάτι που το προσλαμβάνουμε σε μεγάλη ποσότητα με την τροφή μας, το κάλιο δεν το λαμβάνουμε συνήθως σε μεγάλη ποσότητα. Το κάλιο βοηθά τον οργανισμό μας να αποβάλλει την περίσσεια νατρίου. Έτσι το κάλιο στη δίαιτα μας βοηθά να διατηρούμε χαμηλή αρτηριακή πίεση ή να μειωθούν ήδη αυξημένα επίπεδα. Τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, καθώς και όλα τα φρέσκα φρούτα, τα αβοκάντος, τα ωμά λαχανικά, τα σπόρια, τα αμύγδαλα και τα καρύδια (ανάλατα).
Ο μυθος του σκορδου
Δεν έχει διαπιστωθεί σε ελεγχόμενες μελέτες επίδραση στην πίεση αυξημένης κατανάλωσης σκόρδου ή κρεμμυδιού ή σκευασμάτων τους. Επομένως, αν και δεν απαγορεύονται, δεν συνιστώνται.